Somali Cumhurbaşkanın oğlu Muhammed Hasan Şeyh Muhammed'in İstanbul’da motokurye Yunus Emre Göçer’e çarparak ölümüne sebep olması ve ülkesine kaçmasının ardından, motokuryelerin yaşadığı iş cinayetleri gündeme geldi.
2021 yılında 30, 2022'de 58 motokurye iş cinayetleri sebebiyle hayatını kaybetti. 2023 yılında ise bu sayının 60’ı aşması bekleniyor.
CHP İstanbul Milletvekili Gamze Akkuş İlgezdi, 2022 yılında 18 yaşının altında 7 çocuk işçi motokuryenin hayatını kaybettiği verisini paylaşarak, “En çok İstanbul’da motokurye ölümü yaşandı. Geçen yıl megakentte 27 motokurye iş cinayetlerinde can verdi. Verilerde kurumsal firmaların aksine küçük işletmelerde çalışan motokuryelerin daha çok iş cinayetlerine kurban gittiği görülüyor. Geçen yıl restoranlarda çalışan 34 motokurye hayatını kaybetti” dedi.
CHP’li İlgezdi iktidara seslenerek, “Bu duruma karşı bir an önce önlem alın. Daha fazla canımız müşterilerine sipariş yetiştirmek uğruna hayatını kaybetmesin” diye konuştu.
Kurye Hakları Derneği’nin 2022 yılı raporuna göre geçen yıl en az 58 motokurye iş cinayetlerinde hayatını kaybettiğini, pandeminin ardından şirketlerin yeni pazarlama stratejisinin sonucu motokuryelikte artış yaşandığını vurgulayan CHP Milletvekili Gamze Akkuş İlgezdi, bu çalışanların ortak sorunları hakkında şunları söyledi:
“Bu artış iş cinayeti verilerine de yansıdı. 2021 yılında 30 motokurye iş cinayetinde hayatını kaybetmişken, 2022 yılında yüzde 100’lük artışla sayı 58’de ulaştı. 2023 yılında ise iş cinayetlerinde hayatını kaybeden motokurye sayısının 60’ı aşması bekleniyor. Motokuryelerin iş cinayetlerine kurban gitmesi ise onların çalışma koşulları ve tam anlamıyla bir meslek tanımlarının olmamasından kaynaklı. Genel kabule göre şahıs şirketi üzerinde çalışan motokuryeler ve işçi motokuryeler var ancak sektörde kaçak işçi çalıştırma da yaygın bir uygulama. Özellikle sokak arası restoranlarda çocuk işçi çalıştırma, kişisel koruyucu donanım olmadan ve yeterli kontrolleri yapılmamış, hatta arızalı araçla çalıştırma yaygın.”
“ÜNİVERSİTELİ GENÇLER CEP HARÇLIĞI İÇİN YAPIYOR”
“Motokuryelikte dikkat çeken istihdam ise üniversite gençlerinin cep harçlığı, başka bir meslekte çalışanların da ekstra iş olarak çalışması. Üniversite mezunu olup da kendi alanında iş bulamadığı için motokuryelik yapmaya başlayan yurttaş da azımsanmayacak sayıda… ILO, 2018 yılında yaptığı bir revizyonla İstihdam Statüleri Sınıflandırılmasına ilave olarak kendi hesabına çalışanları da otorite türüne göre bağımlı ve bağımsız statüde olmak üzere ikiye ayırdı. Tüm bunların dışında ücretli veya esnaf kuryelerin hukuki statülerinden bağımsız olarak çalışma hayatında karşılaştığı ortak sorunlar da mevcut. Bu sorunların başında ise sağlık ve güvenlik riskleri geliyor. Üzerlerindeki dağıtım baskısı, trafik koşullarının içerisinde var olan yapısal sorunlarla birleşerek onların her an kazayla burun buruna gelmesine yol açabiliyor. Dolayısıyla gündelik yaşamda trafikte karşılaşılması muhtemel olan herhangi bir kaza, bir kurye için iş kazası niteliği taşıyabiliyor.”
MOTOKURYELERNİ TALEPLERİ NELER?
Motokuryelerin yaşamlarını daha iyi sürdürebilmeleri için çeşitli taleplerinin olduğunu vurgulayan CHP İstanbul Milletvekili Gamze Akkuş İlgezdi, şöyle konuştu:
“Kurye ölüm ve yaralanmalarına ilişkin istatistik verileri tutulmalı, motokuryelik mesleğinin çalışma koşullarına ilişkin araştırmalar yapılarak kamuoyu şeffaf bir şekilde bilgilendirilmelidir. Uluslararası sözleşmeler çerçevesinde motokuryelik mesleğine dair yasal düzenlemeler yapmalıdır. Esnaf kuryelerin sosyal güvencesi teminat altına alınmalıdır. Günlük çalışma saatleri yasal ve insani koşulları aşmamalıdır. Kayıt dışı ve güvencesiz çalışma denetim altına alınmalıdır. Motokuryelik mesleği ile ilgili herhangi bir düzenleme veya çalışma yapmadan evvel kuryelerle ve kurye örgütleriyle iş birlikleri yapmalıdır.
Çocuk koruma koordinasyondan sorumlu olan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, kuryelik yaparken hayatını kaybeden çocukların davalarına müdahil olmalı ve bu davaların bir çocuk hak ihlali olarak değerlendirilmesi için gerekli girişimlerde bulunulması gerekmektedir.”
